Etiopia / Ethiopia: styczeń / january 2020

Góry Semien to najwyższe pasmo górskie Etiopii osiągające wysokość od 2000 do 4500 metrów nad poziomem morza. Nazywane są Dachem Afryki lub Tybetem Afryki. Zbudowane są z prekambryjskich skał wulkanicznych powstałych sprzed 60 milionów lat. Obszar gór o powierzchni ponad 200 kilometrów kwadratowych jest objęty prawną ochroną jako Park Narodowy Semien. Jest on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Oprócz charakterystycznych postrzępionych przez erozję szczytów i głębokich dolin, Góry Semien słynął z występowania endemicznych gatunków, takich jak rzadko spotykany wilk abisyński, koziorożec Walia Ibex i jedyne na świecie, roślinożerne małpy – dżelady, czyli małpy o krwawiących sercach.

Tym spektakularnym terenom zagraża ekspansja rolnictwa przejawiająca się m.in. w wypasie bydła, uprawie ziemi i ścinaniu traw. Wytrzymałe źdźbła traw, porastające zbocza, służą lokalnej ludności do wyplatania lin, które następnie wykorzystują do budowy dachów chat, szczotek i pochodni. W Etiopii niektóre niszczycielskie procesy wywierane na przyrodzie są spowodowane dużą eksplozją demograficzną oraz faktem, że 80% Etiopczyków żyje na terenach wyżynnych. Przemierzając północną Etiopię mija się ciągnące po horyzont połacie zaoranej ziemi. Zmiany klimatu sprawiają, że coraz wyżej położne obszary nadają się pod uprawę, co jest potęgowane stale rosnąca liczba ludzi, a to determinuje większe zapotrzebowanie na żywność. Autochtoniczna roślinność jest wypierana co sprzyja erozji, w wyniku której co roku 1,5 mld ton wierzchniej warstwy gleby znika. Wypas zwierząt gospodarskich niekorzystnie oddziałuje na roślinność, a że w przyrodzie wszystko jest ściśle powiązane, wpływa to na tutejsze roślinożerne zwierzęta i kolejne „elementy” łańcucha troficznego.

Te procesy nie dotyczą Płaskowyżu Gaussa. Zajmuje on 100 kilometrów kwadratowych, najbardziej dziewiczego miejsca w wyżynnej Etiopii. Obszar jest zarządzany przez rolników żyjących w jego bezpośrednim sąsiedztwie oraz lokalne władze. Ten system ochrony oparty na wspólnotach nazywanych tutaj „quero” sięga XVII wieku. Rolnicy decydują o tym, gdzie można wypasać zwierzęta, kiedy można kosić trawę. Lokalna społeczność czerpie również z obszaru korzyści odbywające się na zasadach ekoturystyki, łącząc interesy podróżników i rolników, jednocześnie szanując naturę. Dzięki tym działaniom, to tu, żyje niemal jedna czwarta wszystkich endemicznych gatunków ssaków Etiopii.

Dżelady są ostatnim świadectwem rodzaju Theropithecus, który miliony lat temu zasiedlał obszary od południa Afryki po Hiszpanie a nawet Indie. Ich populacja spadła tak drastycznie przez ludzi, którzy przez laty masowo je zabijali. Aktualnie głównym „wrogiem” są zmiany klimatu i wypieranie przez inne, łatwiej przystosowujące się gatunki. Charakterystyczną cechą małp o krwawiących sercach jest czerwone znamię na piersi. Małpy żywią się źdźbłami traw, korzonkami i ziołami, które zbierają używając przeciwstawnych kciuków. Pokarm rozdzierają zębami trzonowymi. Są zwierzętami mało płochliwymi więc możliwa jest ich obserwacja „na wyciągniecie ręki”. Dżelady wędrują stadami liczącymi nawet kilkaset osobników. Ile zwierząt żyje na Płaskowyżu Abisyńskim? Tego naukowcy dokładnie nie wiedzą, ponieważ badania nad tym gatunkiem odnowiono w latach 90, po upadku rządzących na tych terenach wojsk komunistycznych.

Wyżyna Gaussa przetrwała dzięki jedności Wspólnot Quero, które w przeszłości doświadczały wielkie głody, rewolucje, okupację. Równowaga każdego ekosystemu jest krucha, dlatego stacjonujący tu strażnicy ciągle wypatrując kłusowników mogących tę równowagę zachwiać poprzez wykopywanie roślin i nielegalne wycinanie traw.